* Tên: Xà cừ hay sọ khỉ có tên khoa học là Khaya senegalensis thuộc họ Xoan (Meliaceae).
* Giá trị sử dụng
- Gỗ cõ lõi màu đỏ nhạt, dác màu nâu đỏ nhạt, gỗ rắn, thớ xoắn, dễ nứt nẻ, cong vênh, dùng trong xây dựng đóng tàu thuyền và các đồ mộc thô dày.
- Được trồng làm cây cảnh quang, tạo bong mát ở các nơi công cộng và đường phố.
* Đặc điểm hình thái:
Là cây đại mộc có thể cao từ 35–40 m, đường kính cây có khi đạt đến 2m. Cây thường xanh, tán lá rậm, cành nhiều, cành non cong xuống. Lá kép lông chim một lần chẵn, cụm hoa chùm tán, hoa nhỏ màu trắng có 4 cánh nhỏ màu trắng dính nhau, mùa hoa tháng 4-5.Quả nang nhỏ, chín tháng 10, khi chín bung thành 4 mảnh. Vỏ cây màu xám nâu, vỏ nứt đồng tiền khoanh tròn như cái sọ nên cây còn có tên là sọ khỉ
Đặc điểm sinh thái: Xà cừ là cây ưa sáng mọc nhanh, dễ trồng hạt nảy mầm rất khoẻ, tái sinh hạt và chồi đều mạnh. Cây tăng trưởng rất nhanh, có thể phát triển tốt trên mọi địa hình, mọi loại đất, rất phù hợp với nền đất cát của vùng ven biển miền trung Việt Nam, cây chịu hạn và gió bão rất tốt. Đặc biệt cây có khả năng đề kháng với sâu bệnh rất cao
2. Kỹ thuật trồng và chăm sóc
* Thời vụ trồng: Trồng cây vào mùa mưa, tuy nhiên không trồng vào những ngày mưa to. Ở miền Bắc thường trồng vào vụ Xuân hè hoặc Hè thu, ở miền Trung và Tây Nguyên thường trồng vào mùa mưa.
* Tiêu chuẩn cây con: Cây con phải đủ 5-7 tháng tuổi, chiều cao đạt 30-45 cm, đường kính gốc 0,3-0,5 cm. Cây có lá, ngọn phát triển bình thường, không bị cong queo sâu bệnh.
* Phương thức trồng
- Trồng làm giàu rừng: Có thể trồng làm giàu theo rạch hoặc theo đám.
- Trồng thuần loài hoặc hỗn loài với các loài cây lá rộng bản địa khác nhau.
* Mật độ trồng
- Trồng làm giàu rừng với mật độ 450-500 cây/ha. Nếu trồng theo đám thì cự ly giữa các cây là 3x4m, nếu trồng theo rạch thì trong mỗi rạch trồng 1 hàng cây, cây cách cây trên hàng là 4m.
- Trồng thuần loài: Thường trồng với mật độ 830 cây/ha (3x4m).
* Làm đất
Cuốc hố 40x40x40 cm. Cuốc hố 1 tháng trước khi trồng. Lấp hố trước khi trồng 10-15 ngày kết hợp với bón lót 0,1-0,3 kg phân NPK/hố.
* Kỹ thuật trồng
- Chọn cây con đủ tiêu chuẩn để trồng, xé bỏ vỏ bầu và không làm vỡ bầu trước khi trồng.
- Lấy đất mặt gần hố, đặt cho cây ngay thẳng giữa hố, mặt trên bầu ngang với mặt đất, lấp đất đầy mặt hố, ấn chặt đất xung quanh bầu.
* Kỹ thuật chăm sóc
- Chăm sóc rừng trồng trong 3 năm, mỗi năm 2 lần: Lần 1 vào đầu mùa mưa, lần 2 vào đầu mùa khô.
- Biện pháp: Phát dọn dây leo, cây bụi, cỏ dại trong rạch trồng cây. Xới đất xung quanh hố với đường kính rộng 60- 80 cm, năm sau rộng hơn năm trước 10 cm, khi xới kết hợp với bón thúc từ 0,1-0,3 kg NPK/cây, bón vào lần chăm sóc đầu tiên và bảo vệ không cho người và gia súc phá hoại cây trồng.
3. Phòng trừ sâu, bệnh hại
- Cây con ở giai đoạn vườn ươm phải được thường xuyên chăm sóc, làm sạch cỏ để tránh sâu, bệnh gây hại. Để ngăn ngừa nấm hại, dùng Booc đo nồng độ 1% phun đều lên trên mặt lá với liều lượng phun 1 lít/4m2, 2 tuần/1 lần.
- Khi phát hiện nấm bệnh thì tưới dung dịch Booc đo 1% hay COC 85 liều lượng 25 gram/1 - 2 bình 8 lít, phun sương đều trên mặt lá với liều lượng phun 1 lít/4m2, 10 – 15 ngày phun 1 lần, liên tục 2 – 3 lần liền.
- Nếu sâu ăn lá hoặc một số côn trùng khác có thể dùng Bassa 50ND pha 1/400 – 1/600 hoặc dùng Methyl parathion 0,1% để phun. Nên phun thuốc vào buổi chiều. Sau khi phun thuốc khoảng 2 – 3 giờ thì tưới lại bằng nước sạch.
4. Khai thác, sử dụng
Có thể khai thác tập trung hay rải rác. Cây Xà cừ 8-10 tuổi có thể cho khai thác tỉa thưa làm cột kèo. Xà cừ cho khai thác lấy gỗ ít nhất sau 20-25 năm trồng.
